Potrzeby rozwojowe dziecka: podstawowe biologiczne i emocjonalne potrzeby krok po kroku

Czym właściwie są potrzeby rozwojowe dziecka i co koniecznie trzeba wiedzieć na ich temat?

Zapewne większość współczesnych dorosłych miała okazję zapoznać się z hierarchią potrzeb, która została stworzona przez Abrahama Maslowa, psychologa amerykańskiego. To właśnie ona w obrazowy sposób pokazuje, co jest ważne dla każdego człowieka i wręcz nieodzowne zarówno dla jego przeżycia, jak i dobrego samopoczucia. Niemniej w głównej mierze odnosi się ona bardziej do ludzi dorosłych niż do małych dzieci. Nie zmienia to jednak faktu, że bez względu na wiek, każdy z nas ma pewne potrzeby, które należy zaspokoić, aby nie tylko przetrwać, ale i móc rozwijać swój potencjał. Natomiast w przypadku najmłodszych pociech wydaje się to o wiele jeszcze bardziej kluczowe. 

Można wyróżnić różnego rodzaju potrzeby rozwojowe dzieci, które można podzielić na dwie zasadnicze kategorię. A mianowicie: 

• fizjologiczne, czyli innymi słowy: biologiczne;
• oraz psychiczne i emocjonalne. 

Każda z nich zawiera w sobie konkretne potrzeby dziecka, które są w znacznym stopniu uszczegółowione, co pozwala lepiej je zrozumieć. Natomiast najważniejszym zadaniem rodziców jest ich zaspokojenie na miarę swoich możliwości. A wszystko po to, żeby maluszek mógł prawidłowo rozwijać się pod każdym względem. Co więcej, warto brać pod uwagę wszystkie potrzeby swoich pociech i potraktować je w sposób całościowy, a nie wybiórczy. Jest to niezwykle istotne, jeśli chcemy zagwarantować im odpowiednie warunki do rozwoju. Kluczowa jest przy tym dokładna obserwacja swojego maluszka. 

• Dzieje się tak z tego powodu, że różne są potrzeby dziecka w wieku przedszkolnym, a inne na etapie edukacji w szkole podstawowej. I to jest jak najbardziej naturalne, że zmieniają się one z chwilą, gdy pociecha dorasta i staje się coraz bardziej samodzielna.
  
  
• Warto przy tym pamiętać, że każdy maluch jest inny i rozwija się we własnym tempie. Istnieją pewne indywidualne potrzeby rozwojowe dziecka, które tak naprawdę zależą od różnych czynników. Decydującymi z nich jest charakter i osobowość pociechy oraz jej temperament.
  
  
•  Oprócz tego niebagatelne znaczenie ma ogólny stan zdrowia dziecka bądź jego brak na skutek różnych chorób czy niepełnosprawności. I tak jak zostało to już wcześniej wspomniane, to dużo zależy również od konkretnego wieku dziecka oraz etapu rozwoju, na jakim obecnie się znajduje. 
  
  

Dlatego też warto to wszystko uwzględnić. Ponadto dobrze jest wiedzieć, że podstawowe obszary rozwoju dziecka to: fizyczny, psychiczny, poznawczy, emocjonalny oraz społeczny. Związane są z nimi konkretne potrzeby, które rodzice i wychowawcy w przedszkolu oraz w szkole powinni we właściwy sposób zaspokoić, aby rozwijać w pełni potencjał swoich podopiecznych.

Najważniejsze psychiczne i emocjonalne potrzeby dziecka

Książka jak zrozumieć małe dziecko Wydawnictwa Natuli. Zobacz pozostałe książki.

Wracając jeszcze do hierarchi, której twórcą jest Abraham Maslow, nie trudno oprzeć się wrażeniu, że w większości dotyczy ona osób dorosłych. A zatem czy istnieje osobna piramida potrzeb dziecka? Zagadnienie to zostało opracowane współcześnie przez psychologa i amerykańskiego twórcę terapii schematów, Jeffrey'a Young'a. Podany przez niego wykaz podstawowych potrzeb dziecka jest niezwykle pomocny i zwraca uwagę na ważne kwestie. Po pierwsze według Young'a to właśnie potrzeba poczucia bezpieczeństwa jest bez wątpienia fundamentalna. Głównie z tej przyczyny, że bez niej nie jest możliwy prawidłowy rozwój dziecka i to w niemal wszystkich wymienionych wyżej obszarach. Przykładowo naturalna u maluchów ciekawość świata i chęć jego poznawania może zostać stłumiona, gdy będą czuć się zagrożone i żyć w strachu. A jakie są inne potrzeby dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, które zostały wymienione przez Jeffrey'a Young'a? 

Oprócz potrzeby bezpieczeństwą są to także:

• potrzeba kontaktu z innymi ludźmi oraz poczucia więzi, czyli innymi słowy: przynależności do grupy społecznej
  
  
• potrzeba autonomii, tj. stanowienia o sobie samym i pewnej niezależności 
  
  
• potrzeba poczucia własnej wartości, czyli potrzeba szacunku i bycia ważnym i docenianym, a także kochanym w sposób bezwarunkowy
  
  
• potrzeba tzw. autoekspresji, która jest w pewnym stopniu związana z potrzebą autonomii, ponieważ dziecko ma potrzebę bycia autentycznym i wyrażania siebie (często jest to powiązane z tzw. egocentryzmem, który później stopniowa zanika), a także i potrzebą samorealizacji
  
  
• potrzeba realnych ograniczeń, która wiąże się z potrzebą bezpieczeństwa, gdyż najmłodsi do prawidłowego rozwoju potrzebują przewodnictwa osób dorosłych, polegającym na m.in. ustalaniu prostych zasad i dawaniu jasnych komunikatów, zapewnieniu w miarę stałego rytmu dnia i wsparcia w obliczu napotkanych trudności.
  
  
• W dodatku można wymienić również potrzebę zabawy, aktywności oraz odpoczynku, które są szczególnie ważne dla najmłodszych pociech. Oczywiście z wiekiem mogą się one zmieniać, a także w zależności od indywidualności samego maluszka. 

Ponadto inne są też potrzeby dziecka w wieku wczesnoszkolnym, wśród których prym wiedzie tzw. potrzeba poznawcza. Szkoła jest jednym z miejsc, w którym pociecha realizuje ją i to jest jak najbardziej zrozumiałe. Co nie oznacza, że i w domu nie można jej zaspokoić. Ale można to zrobić, np. przez rozwój zainteresowań.

Poza tym warto pamiętać, żeby wszystkie potrzeby emocjonalne dziecka zaspokajać w odpowiedni sposób. W innym razie maluchowi będzie brakować właściwych warunków do prawidłowego rozwoju, co później może niekorzystnie wpływać na jego dorosłe życie. Przede wszystkim należy stworzyć kochające i wspierające bliskie otoczenie, które da maluszkowi niezachwiane poczucie bezpieczeństwa.

Podstawowe potrzeby biologiczne dziecka

Ponczo samochodowe wykonane z polaru. Kliknij, aby zobaczyć!

Potrzeby dziecka dotyczą również jego sfery fizjologicznej, których zaspokojenie jest kluczowe zarówno do przeżycia, jak i do dalszego rozwoju pod względem psychicznym, emocjonalnym, poznawczym i społecznym. To właśnie one często wysuwają się na pierwszy plan, jeśli chodzi o noworodki i niemowlęta. Główne potrzeby biologiczne dziecka to:

• potrzeba zaspokojenia głodu fizjologicznego i pragnienia
• wypoczynku i snu
• potrzeba oddychania
• odczuwania ciepła i unikania chłodu
• fizjologiczne potrzeby wydalania moczu i stolca
• potrzeba bycia zdrowym, czyli nieodczuwania bólu.
  
  

A o jakich potrzebach dzieci zapominają dorośli?

Ogólnie rzec biorąc, najprościej jest osobom dorosłym zadbać o fizjologiczne potrzeby dziecka, ponieważ są one najbardziej podstawowe, a ich zaspokojenie jest wręcz intuicyjne. Natomiast trudniej bywa to w przypadku tych emocjonalnych. Dzieje się tak zapewne dlatego, że ze względu na wiek pociechy i jej etap rozwoju, różnią się one od tego, czego w tym względzie potrzebują dojrzali ludzie. Innymi słowy: wynikać to może z ich nieznajomości. Co więcej, często wynika to również ze sposobu, w jaki byli wychowywani sami dorośli, co często przenosi się na ich styl rodzicielstwa. 

Warto w związku z powyższym po prostu poznać konkretne potrzeby rozwojowe dziecka i odpowiednie strategie na ich właściwe zaspokojenie. I w głównej mierze podejść pod tym względem w sposób indywidualny do swojej pociechy.

Autor artykułu:

Kryspina - szuka ciekawych, niebanalnych, a jednocześnie przydatnych produktów dla rodziców i dzieci, dba o ich jakość oraz o to, by asortyment sklepu zapewniał szeroki wybór. Prywatnie miłośniczka zdrowego odżywiania i naturalnych kosmetyków, spędzająca aktywnie czas - najchętniej podczas pieszych górskich wycieczek. Wytrwała, empatyczna i dbająca o relacje, zarówno rodzinne, jak i biznesowe.