Jak rozwijać inteligencję emocjonalną dziecka - emocjonalne abc dla każdego rodzica

Jak rozwijać inteligencję emocjonalną dziecka - emocjonalne abc dla każdego rodzica

Kompetencje emocjonalne są niezwykle ważne w życiu dziecka. To od nich zależy w dużej mierze rozwój społeczny dziecka i to, czy będzie potrafiło stworzyć pozytywne i satysfakcjonujące relacje zarówno z rówieśnikami jak i z dorosłymi. Kompetencje emocjonalne kształtują się bardzo wcześnie. Wbrew temu, co może się wydawać, inteligencja emocjonalna nie zaczyna się rozwijać dopiero kiedy dziecko potrafi mówić, chodzić i zaczyna nawiązywać kontakty z rówieśnikami. Rozwój emocjonalności rozpoczyna się znacznie wcześniej - w kontaktach z najbliższymi. To relacja z rodzicami oraz ich sposób radzenia sobie z własnymi emocjami i emocjami dziecka, stanowi główny punkt odniesienia do kształtowania się kompetencji emocjonalnych dziecka.

Już niemowlęta są niezwykle wrażliwe na reakcje emocjonalne swoich opiekunów, ponieważ to od nich zależy ich przetrwanie. Uważnie obserwują emocjonalne zachowania rodziców i dostrajają się do nich, sprawdzają, co cieszy rodziców i powtarzają te zachowania. W związku z tym, sposób, w jaki my, jako rodzice, reagujemy na emocje dziecka i jak okazujemy własne emocje, trwale wpłynie na życie dziecka i jego sposób nawiązywania relacji z otoczeniem. Dlatego tak istotne jest dbanie o ten aspekt osobowości naszych pociech od najwcześniejszych chwil.

Co składa się na kompetencje emocjonalne?

W szerokim ujęciu, kompetencje emocjonalne to zdolność do radzenia sobie z własnymi emocjami oraz rozpoznawania i właściwego reagowania na emocje innych. Składają się na nie następujące elementy:

• Świadomość własnych emocji

• Zdolność dostrzegania i rozpoznawania emocji innych

• Zdolność używania słownictwa związanego z emocjami

• Umiejętność współczującego angażowania się w doświadczenia emocjonalne innych

• Świadomość, że zewnętrznie obserwowane zachowania nie muszą w pełni pokrywać się z doświadczanymi emocjami (np. Kiedy ktoś otrzymuje prezent, który go nie cieszy, może udawać radość)

• Zdolność do radzenia sobie z przykrymi emocjami w sposób adaptacyjny i akceptowalny społecznie

• Poczucie kontroli nad własnymi emocjami i akceptacja własnych emocji

• Świadomość, że relacje z innymi są zależne w dużej mierze od sposobu komunikowania emocji i zdolności do ich odwzajemniania

Kompetencje emocjonalne kluczem do sukcesu

Kompetencje emocjonalne stanowią sedno kontaktów społecznych. To właśnie od nich, w dużej mierze zależy to, czy dziecko odnajdzie się w grupie i jak będzie sobie radzić w szkole i w zabawie.

Badania psychologów rozwojowych wskazują ponad wszelką wątpliwość, że inteligencja emocjonalna dzieci odgrywa kluczową rolę w ich sukcesach w kontaktach z rówieśnikami. Okazuje się bowiem, że dzieci, wykazujące wysoki poziom tych kompetencji mają większe powodzenie w relacjach z rówieśnikami, są bardziej popularne, lubiane  i akceptowane w grupie.

Jak wzmacniać i rozwijać kompetencje emocjonalne dzieci?

1. Zauważaj emocje dziecka i rozmawiaj z nim o nich - rozmowa o emocjach, których doświadcza dziecko pozwoli mu nauczyć się je rozpoznawać zarówno u siebie jak i u innych. Nazywaj emocje dziecka w prosty sposób już od najwcześniejszych chwil “widzę, że jesteś zdenerwowany/a”, “co za uśmiech! Widzę, że się cieszysz”. Warto wykorzystać do rozmowy o emocjach codzienne sytuacje, pojawiające się na przykład podczas zabawy między dziećmi (“Kasia jest smutna, bo zepsuła jej się zabawka..”). Możemy także objaśniać emocje bohaterów czytanych/oglądanych bajek i zachęcać do tego dziecko zadając pytania, “jak myślisz, dlaczego Olaf jest smutny?”. Jedno z badań wykazało, że dzieci, które były często angażowane w takie rozmowy, wykazywały w wieku 6 lat znacznie większą zdolność pojmowania różnorodnych aspektów emocji niż ich rówieśnicy, którzy mieli mniej okazji do takich rozmów. Rozmawianie z dzieckiem na temat emocji pozwala mu gromadzić wiedzę na temat przyczyn i skutków emocjonalnych zachowań u ludzi, co rozwija ich wrażliwość na sygnały emocjonalne.

2. Bądź dostępny, kiedy dziecko doświadcza trudnych emocji - reaguj ze spokojem i akceptacją na trudne emocje dziecka. Pamiętaj, że płacz, czy złość dziecka, to nie są sposoby manipulacji ani wyraz robienia na złość. Przez pewien czas panowało mylne przekonanie, że dziecko w płaczu lub złości należy zostawić samo sobie, żeby go nie “zepsuć” i nie “rozpuścić” - nic bardziej mylnego! Emocje dziecka są tak samo realne i silne jak nasze własne. Czy zostawiłbyś/zostawiłabyś samemu sobie zapłakanego przyjaciela, żeby go nie zepsuć? Raczej nie. Tym bardziej nie powinniśmy zostawiać w takiej sytuacji dziecka. W przeciwieństwie do dorosłych, dzieci nie mają jeszcze wykształconych sposobów radzenia sobie z emocjami i to naszym zadaniem jest im w tym pomagać. Pokazanie dziecku, że może na nas liczyć kiedy doświadcza trudnych emocji sprawi, że będzie czuło się bezpiecznie i stopniowo będzie zdobywało coraz większą samodzielność w regulowaniu własnych emocji. Nawet jeśli wydaje się, że dziecko płacze trochę nad wyrost - zainteresuj się jego emocjami, czasem potrzebuje ono po prostu zapewnienie, że kiedy dzieje się coś dla niego trudnego, będzie mogło na nas liczyć.

3. Nie bój się okazywać własnych emocji - kiedy jesteś smutny/a, zmęczona/y, zdenerwowana/y nie bój się o tym powiedzieć. Dzieci są bezbłędne w odczytywaniu naszych emocji, ponieważ są znacznie bardziej wyczulone na sygnały niewerbalne, dlatego bardzo szybko wyczują niespójność, kiedy na pytanie “mamusiu, jesteś smutna?” odpowiemy niezgodnie z prawdą “wcale nie, coś ci się wydaje, jestem w znakomitym nastroju” - dziecko nie uwierzy, a może za to mieć poczucie niespójności i zmieszania. Jeśli często będziemy maskować i wypierać pewne emocje, dziecko może pomyśleć, że są one nie w porządku i że ich nie akceptujemy, w związku z tym ono również może mieć w przyszłości trudność w ich wyrażaniu. Nasza spontaniczność i spójność w okazywaniu emocji będzie modelować podobne zachowania u dziecka.

4. Pokazuj różne punkty widzenia - wykorzystuj codzienne sytuacje, gry, książki czy bajki do nauki przyjmowania punktu widzenia innych. Możesz pytać co w tej sytuacji czuł bohater, a co czuła inna postać, zapytać dziecko jak ono by się czuło.

5. Nie utrwalaj niedojrzałych sposobów radzenia sobie z emocjami - kiedy dziecko wpada w szał, bo w supermarkecie nie chcesz kupić mu zabawki, nie idź na ustępstwo. Choć bywa to bardzo trudne, postaraj się przetrwać tę sytuację z dzieckiem, dostrzec jego emocje i wyjaśnić spokojnie tyle razy, ile będzie tego potrzebowało. Kiedy dziecko się uspokoi i będziecie w domu, możesz wykorzystać tę sytuację do spokojnej rozmowy z dzieckiem o jego uczuciach i wyjaśnieniu mu jeszcze raz, że takie zachowanie nie sprawi, że dziecko dostanie to, czego chce.

6. Buduj inteligencję emocjonalną poprzez zabawę - grajcie w gry i zabawy rozwijające świadomość emocjonalną, na przykład emocjonalne kalambury, w których pokazujecie i odgadujecie różne emocje. Możesz zaproponować dziecku, żeby namalowało w jakim jest nastroju. Małym dzieciom, którym trudno jest nazwać emocje, można narysować, lub pokazać zestaw buziek i prosić, aby w różnych sytuacjach pokazały nam jak się czują.

7. Stwarzaj dziecku możliwości zabawy z rówieśnikami i samodzielnego rozwiązywania konfliktów z nimi - nic nie wzbogaca kompetencji emocjonalnych tak, jak kontakt z innymi ludźmi. Stwarzaj dziecku okazje do zabawy i nawiązywania nowych relacji, a kiedy pojawiają się trudne sytuacje, staraj się nie rozwiązywać ich za dzieci, lecz wspierać je w samodzielnym znajdowaniu rozwiązań.