Chcę do mamy! - czym jest lęk separacyjny i jak go przetrwać?

Chcę do mamy! - czym jest lęk separacyjny i jak go przetrwać?

Od około 7-go/ 8-go miesiąca życia dziecka rodzice zazwyczaj obserwują nagłą przemianę:  maluch, który do tej pory reagował przyjaźnie na nowe twarze, nagle zaczyna płakać i uciekać na widok innych i nie pozwala mamie oddalić się nawet o krok, a rozstanie z nią wywołuje płacz i histerię. Choć bywa to bardzo uciążliwe, taka reakcja jest objawem prawidłowego rozwoju dziecka i sygnałem pojawienia się tzw. Lęku separacyjnego. Czym jest lęk separacyjny? Jest to zwiększona reakcja lękowa na obcych i na oddzielenie od opiekuna, która pojawia się zazwyczaj około 8-go miesiąca i trwa mniej więcej do 9-12-go miesiąca życia. Normy te trzeba jednak traktować szeroko, gdyż dzieci przechodzą lęk separacyjny bardzo różnorodnie, może on trwać znacznie dłużej, a jego intensywność zmieniać się w zależności od kondycji dziecka. Choroba, nerwowa atmosfera w domu, czy skoki rozwojowe mogą nasilać lęk.  Na szczęście lęk separacyjny stanowi etap przejściowy i mija samoistnie, niemniej jednak nasze zachowanie i podejście do niego, mają istotny wpływ na jego przebieg. Skąd u dziecka lęk separacyjny i jak przetrwać to wyzwanie?

Lęk separacyjny - skąd się bierze? 

Lęk separacyjny stanowi naturalny mechanizm adaptacyjny, służący przetrwaniu, który odziedziczyliśmy po naszych dalekich przodkach. Pojawia się, gdy dziecko staje się bardziej mobilne - zaczyna raczkow. Trzymanie się nogi mamy, w dawnych czasach zwiększało jego szansę przetrwania.

Lęk separacyjny jest także wyrazem rozwoju poznawczego dziecka. Na tym etapie rozwoju dziecko pomału uświadamia sobie, że ono i mama to oddzielne osoby. Jednocześnie nie ma jeszcze dobrze wykształconego poczucia stałości obiektu, więc kiedy coś znika z oczu, znika to całkiem także ze świadomości dziecka. W związku z tym, kiedy mama wychodzi z pokoju, dla dziecka wiąże się to z jej “całkowitym” zniknięciem. Uświadomienie sobie tego, pozwala spojrzeć na reakcję dziecka ze zrozumieniem. Jego reakcja jest wyrazem realnego cierpienia spowodowanego oddaleniem się ukochanej osoby i obawą o własne życie.

Jak radzić sobie z lękiem separacyjnym?

Pojawienie się lęku separacyjnego jest nieuniknione i przede wszystkim jest zdrowe, choć niewątpliwie trudne dla rodziców. Jest jednak kilka rzeczy, które możemy zrobić, aby ten etap przebiegał łagodniej:

1. Przyzwyczajaj dziecko do obecności innych osób i stopniowo wydłużaj czas spędzany pod ich opieką. Jeśli chcesz, aby pod twoją nieobecność ktoś inny zaopiekował się dzieckiem, oswajaj dziecko z tą osobą znacznie wcześniej – najpierw tylko w twojej obecności, później możesz na chwilę oddalać się do innego pomieszczenia i stopniowo wydłużać te okresy, aż w końcu maluch nie będzie bał się zostać z tą osobą sam na sam na dłuższą chwilę.

2. Nie wymykaj się niepostrzeżenie z domu - dzieci rozumieją znacznie więcej niż nam się wydaje i będą lepiej przygotowane na rozłąkę jeśli im o tym powiemy. Wymykanie się ukradkiem z domu kiedy maluch jest zajęty zabawą doprowadzić może do pojawienia się histerii kiedy dziecko zorientuje się, że rodzica nie ma w pobliżu. Takie zachowanie rodzica wprowadzi dziecko w dezorientację, może nasilić i wydłużyć lęk separacyjny.

3. Zapewniaj dziecku tyle bliskości ile potrzebuje - dzieci, których rodzice odpowiadają na ich potrzeby bliskości, wbrew pozorom, przechodzą ten etap łagodniej, ponieważ mają większe poczucie bezpieczeństwa niż dzieci, których potrzeba bliskości i uwagi nie jest dostatecznie zaspokajana.

4. Przyzwyczajaj dziecko do tego, że wyjścia są naturalnym elementem codziennego życia - nie uciekaj, nie przekupuj dziecka słodyczami, czy zabawkami. Im spokojniej i bardziej naturalniej my sami będziemy do tego podchodzić, tym szybciej dziecko zacznie sobie z radzić z lękiem.

5. Ćwiczcie miniseparacje - bawcie się z dzieckiem w “a ku ku”, w chowanego, wychodź na parę minut do sklepu, czy ogrodu, żeby pokazać dziecku, że twoje zniknięcie nie oznacza zniknięcia “na zawsze”.

6. Zwróć uwagę na własne uczucia - twój własny lęk i zdenerwowanie rozstaniem  z dzieckiem potęguje jego lęk. Dlatego jeśli reakcje lękowe dziecka są bardzo silne, warto przyjrzeć się także własnym emocjom i sprawdzić, czy część tego lęku nie pochodzi od nas.

7. Rozmawiaj z dzieckiem - mów dziecku gdzie wychodzisz i co będziesz robić kiedy Cię nie będzie. Dobrym sposobem może być także narysowanie co po kolei robisz, kiedy Cię nie ma, wówczas osoba, która zostaje z dzieckiem, może odwołać się do rysunku, kiedy malucha znowu ogarnie lęk i pokazać mu gdzie jest mama i co robi.

Choć ten okres rozwojowy stanowi szczególne wyzwanie dla rodziców, pamiętajmy, że jest on naturalny i mija samoistnie. Wyrozumiałość i zapewnianie dziecku wystarczająco dużo bliskości i poczucia bezpieczeństwa pomoże nam przetrwać ten czas, a dzieciom rozwijać samodzielność i pozytywne nastawienie do otoczenia.